Μέρος β’

Ο ρόλος των γονέων 

Τα πολύ μικρά παιδιά δεν έχουν σταθερές φιλίες και αυτό δεν είναι κακό δεδομένου ότι τους προσφέρει ένα δώρο, αυτό της εξερεύνησης τόσο του εαυτού όσο και των άλλων γύρω του. Η δυνατότητα να έχουν πολλούς και διαφορετικούς φίλους τους επιτρέπει να βιώσουν πολύ διαφορετικές σχέσεις, διαφορετικής ποιότητας, έντασης και φύσης, οι οποίες τους βοηθούν πολύ να χτίσουν και τον δικό τους ρόλο μέσα σε μια φιλική σχέση. 

Συχνά οι γονείς καταβάλλονται από άγχος μήπως τα παιδιά τους δεν δημιουργήσουν φιλίες, μήπως μείνουν μόνα τους. Δυστυχώς προβάλλουν στα παιδιά την δική τους επιθυμία να τα δουν δημοφιλή και αγαπητά. Άλλες φορές γίνονται παρεμβατικοί επιβραβεύοντας κάποιες σχέσεις ή υποτιμώντας κάποιες άλλες που δεν τους φαίνονται σημαντικές. Κι όλα αυτά με  βάση τα δικά τους κριτήρια και όχι των παιδιών. Έτσι το παιδί δεν αποφασίζει το ίδιο για τις επιλογές του και μαθαίνει να ακολουθεί παθητικά. 

Καθώς προχωρά προς την προεφηβεία, η επιλογή των φίλων ενδέχεται να προκαλέσει ανησυχία στους γονείς, καθώς γονείς και παιδιά δεν συμφωνούν στο ποιος είναι κατάλληλος ή ακατάλληλος φίλος. Οι γονείς επιθυμούν το παιδί τους να κάνει παρέα με τον καλύτερο μαθητή ή μαθήτρια στην τάξη, κι αυτό δεν ισχύει απαραίτητα! Καλό θα ήταν ο γονέας να σεβαστεί την επιλογή του παιδιού του, χωρίς να το αποθαρρύνει στις πρώτες προσπάθειες εξατομίκευσης και ψυχικής ενδυνάμωσης. Αυτό δεν σημαίνει πως δεν έχει το δικαίωμα να του εκφράσει την άποψη του ελεύθερα στοχεύοντας στην συγκεκριμένη συμπεριφορά του φίλου και όχι στον φίλο του σαν άτομο.

Πώς βοηθάμε στην ενδυνάμωση της φιλικής σχέσης

• Ενθαρρύνουμε αλλά δεν επιβάλουμε μια φιλική σχέση, το κάθε παιδί έχει τους δικούς του ρυθμούς και συναισθηματικές ανάγκες που θα καλύψει μέσα από μια φιλική σχέση.

 • Αποφεύγουμε να συγκρίνουμε το παιδί με τα συνομήλικα του, και εμπνέουμε τον σεβασμό στην διαφορετικότητα, τονίζοντας πως όλοι έχουν κάτι «μαγικό» να προσφέρουν σε μια φιλία

• Επιδιώκουμε την συνάντηση με παιδιά της ηλικίας του σε διαφορετικά πλαίσια και με ενδιαφέρουσες δραστηριότητες (εκτός από το σχολείο, εκδρομές στο βουνό, ένα σαββατοκύριακο στο σπίτι του φίλου ή της φίλης, πειράματα φυσικής, μαγειρική, κατασκευές, διαβάζουμε, συζητάμε και ζωγραφίζουμε την φιλία, κλπ) 

• Όταν μια φιλική σχέση περνά «κρίση» τα παιδιά επιστρέφουν με τον τρόπο του το καθένα στη ασφαλή χώρο του γονέα. Ο ρόλος μας είναι να το ακούσουμε προσεκτικά, να μας μιλήσει για το συναίσθημα του, να αντέξουμε ψυχικά την απογοήτευση και την ματαίωση του, να του δώσουμε την ευκαιρία να αφηγηθεί την ιστορία ώστε να την απαρτιώσει τόσο γνωστικά όσο και συναισθηματικά. 

Οι κρίσεις, τα «δεν σ έχω φίλη μου», τα «δεν σου μιλάω»

Συγκρούσεις, διαμάχες, συμφιλιώσεις, ψεματάκια, κλάματα, ξανά συμφιλιώσεις, όλα αυτά παρατηρούνται στην ζωή μιας παιδικής φιλίας η οποία αν είναι σταθερή παρ όλους τους κλυδωνισμούς ξαναβρίσκει την ισορροπία της.   Με αυτή η εναλλαγή το παιδί εκπαιδεύεται να ακούει, να νιώθει, να διαπραγματεύεται, να υποχωρεί, να αντιμετωπίζει περισσότερο ή λιγότερο ψύχραιμα τα προβλήματα. Αργότερα στην ζωή του η «πρόβα» αυτή θα το βοηθήσει να αντιμετωπίσει και τις ενήλικες σχέσεις του.  

Αυτό όμως που δεν μπορεί να αντέξει το παιδί είναι η προδοσία, η αποκάλυψη του μυστικού σε κάποιον άλλο: μπορεί να αισθάνεται ταπεινωμένο, υποτιμημένο, αδύναμο όταν ο φίλος του λέει σε άλλους ένα μυστικό. 
Η ρήξη είναι οριστική ανεξάρτητα από τον τρόπο που θα έχει επιλέξει το παιδί να το διαχειριστεί (λεκτικά ή εξωλεκτικά). Από την στιγμή αυτή θα είναι προσεκτικό για να αναγνωρίζει τους «αληθινούς φίλους του»! 

Όσο για την στάση μας σε τέτοιες κρίσεις, όπως είπαμε και πιο πάνω χρειάζεται να ακούμε το παιδί, να εμπεριέξουμε το δύσκολο συναίσθημα της πρώτης απώλειας, την απαξίωση της φιλίας από κάποιον άλλο, να το ηρεμήσουμε και να συζητήσουμε όλες τις παραμέτρους προσπαθώντας να είμαστε δίκαιοι και αντικειμενικοί. Αποφεύγουμε να παίρνουμε θέση ή να κατηγορούμε το άλλο παιδί. 

Φίλοι από πάντα!

Μερικά παιδιά έχουν την τύχη να κρατήσουν έναν παιδικό φίλο για πάντα. Αυτό βεβαίως εξαρτάται από τα ίδια τα παιδιά, την προσωπικότητα τους, τα ενδιαφέροντα, τα κοινά βιώματα, τον τόπο διαμονής τους, την ύπαρξη σχέσης μεταξύ των γονέων τους. Ωστόσο αν προκύψουν λόγοι που δεν επιτρέπουν στα παιδιά να συναντιούνται όσο συχνά θα ήθελαν, θα ήταν θετικό οι γονείς να προσφέρουν την δυνατότητα επαφής αλλά με κάποιο μέτρο ώστε να μην αποδυναμώσουν την ανάγκη των παιδιών να σχετιστούν με νέους πιθανούς φίλους, να τονώσουν την εμπιστοσύνη του παιδιού τους στον εαυτό του. Ας μην ξεχνάμε ότι τα μικρά παιδιά εύκολα ξεχνάνε χωρίς αυτό να σημαίνει πως τα συναισθήματα δεν ήταν δυνατά.

Η φιλία είναι μια αξία, ένας μοναδικός δεσμός που μαθαίνει στα παιδιά να κοινωνικοποιούνται με τρόπο διαφορετικό από αυτό της οικογένειας ή των σεξουαλικών σχέσεων. Στο πλαίσιο μιας φιλικής σχέσης μαθαίνει τον κόσμο γύρω του αλλά και μέσα του. Ο γονέας θα το συντροφεύσει χωρίς να επιβάλλει τις δικές του ενήλικες επιλογές ή απαγορεύσεις, θα γίνει το καλό μοντέλο σχέσεων, ο συν-ομιλητής του σε κάθε προβληματισμό πάνω στις σχέσεις που το παιδί διαμορφώνει καθ όλη την πορεία της ζωής του.  

Κατερίνα Χοτζόγλου

Κλινική Ψυχολόγος ΜΑ – 

Παιδοψυχολόγος MSc – Ψυχοθεραπεύτρια