ΟΙ ΠΑΙΔΙΚΕΣ ΦΙΛΙΕΣ

Μέρος α’

Για τα παιδιά, η φιλία αποτελεί ζωτικό παράγοντα της γνωστικής, κοινωνικής και συναισθηματικής τους ανάπτυξης. Χαρακτηριστικά όπως οι κοινωνικές δεξιότητες, η ισότητα, η ελευθερία, η ενσυναίσθηση και η αυτοεκτίμηση σχετίζονται με την δημιουργία φιλικών σχέσεων. Παράλληλα αυξάνεται η αυτοπεποίθησή τους και μάλιστα μπορεί να υπάρξει βελτίωση προβληματικών συμπεριφορών. Χειρίζονται με μεγαλύτερη ευχέρεια την σύγκρουση και αντέχουν την ματαίωση όταν αναγκάζονται να υποχωρήσουν όταν έχουν λάθος, να προσφέρουν και να πάρουν την χαρά της προσφοράς.

Μελέτες έχουν δείξει ότι οι φιλίες επιτρέπουν στα παιδιά να μάθουν περισσότερα για τον εαυτό τους και να αναπτύξουν τη δική τους ταυτότητα, να φτιάξουν μοντέλα σχέσεων. Καθώς ωριμάζουν και ιδίως κατά την εφηβεία, περίοδο κατά την οποία απομακρύνεται και αμφισβητεί την παντοδυναμία της οικογένεια, οι φίλοι γίνονται εξαιρετικά σημαντικοί γιατί είναι οι μόνοι που μπορούν να τους καταλάβουν.

Συμμαθητές ή φίλοι;

Τα περισσότερα παιδιά μπορούν εύκολα και μάλιστα αρκετά νωρίς να κάνουν την διάκριση μεταξύ συμμαθητών και φίλων. Φίλοι είναι εκείνοι στους οποίους «λέμε τα πάντα»: τα μυστικά μας, τις λύπες αλλά και τις χαρές μου. «Είμαστε σίγουροι για έναν φίλο», «δεν θα μας αφήσει ποτέ», «δεν θα μας προδώσει», «θα μας στηρίξει στις δύσκολες στιγμές της ζωής, όταν τα πράγματα θα είναι ζόρικα, όταν με τους γονείς δεν θα βρίσκουμε κοινή γλώσσα», «όταν αποτύχουμε σε ένα τεστ», «όταν χωρίσουμε από μια σχέση».  Αλλά με τους συμμαθητές είναι αλλιώς. Μπορούμε να μοιραστούμε μαζί κάποιεςστιγμές, να παίξουμε έναν αγώνα, να πάμε μια βόλτα όμως με τους συμμαθητές και τους γνωστούς ποτέ δεν θα είμαστε σίγουροι και ασφαλείς.  Επίσης η φιλία δεν μπορεί να συγκριθεί ούτε με την αδερφική σχέση ακόμα κι αν τα αδέρφια έχουν μικρή ηλικιακή διαφορά και έχουν άψογες σχέσεις. 

Οι γονείς μέσα από τον τρόπο που σχετίζονται οι ίδιοι με τους δικούς τους φίλους, περνάνε το μήνυμα στα παιδιά τους κι αυτά με τον καιρό αντιλαμβάνονται, καθώς αναπτύσσονται γνωστικά αλλά και συναισθηματικά, ότι ο φιλικός δεσμός δεν είναι οικογενειακός δεσμός αίματος αλλά ούτε και ερωτικός δεσμός.

Πότε ξεκινά ένα παιδί να κάνει φιλίες;

Η φιλία βιώνεται αρκετά νωρίς στη ζωή του παιδιού. Από τον παιδικό σταθμό, τα μικρά «αναζητούν» και πλησιάζουν τα παιδάκια που έχουν παρόμοια στυλ επικοινωνίας (τοαγχώδες και αργό παιδί συνήθως παίζει με ένα παιδί με τα ίδια χαρακτηριστικά στην εξωλεκτική του επικοινωνία  ή, αντίθετα, έχουν συμπληρωματικό στυλ δηλαδή ένα ντροπαλό παιδάκι κάνει παρέα με ένα πιο εξωστρεφές και κυρίαρχο. Ωστόσο στην ηλικία αυτή που το κέντρο του κόσμου είναι ο εαυτός του, το παιδάκι τείνει να εναλλάσσει τις φιλίες του.

Στο νηπιαγωγείο, υπάρχουν συχνότερα ασταθείς σχέσεις μεταξύ των παιδιών, άλλοτε πολύ δυνατές κ άλλοτεχλιαρές και χωρίς ενδιαφέρον. Ωστόσο, μερικά μικρά παιδιά επιλέγουν έναν «καλύτερο φίλο», δημιουργώντας μια σχέση που είναι πιο πολύ ένα στήριγμα ώστε να κοινωνικοποιηθεί πιο εύκολα παρά σε μια ισότιμη σχέση. Αυτοί οι πρώτοι φιλικοί δεσμοί μπορούν να βοηθήσουν πολλά παιδιά στο διαχωρισμό και την εξατομίκευση σε σχέση με τους γονείς τους με αποτέλεσμα να ενταχθούν ομαλότερα στο σχολικό περιβάλλον. Νιώθουν ότι ανήκουν σε ένα νέο «δικό τους» περιβάλλον που έχει τις αρχές και τους κανόνες του βάσει των οποίων τα ίδια διαμορφώνουν τις «δικές τους σχέσεις»

Στο δημοτικό σχολείο, η φιλία είναι πρωτίστως «μοίρασμα» «ένας ιερός δεσμός» μεταξύ παιδιών του ίδιου φύλου. Τα παιδιά συζητούν και μοιράζονται,παιχνίδια, συλλεκτικές κάρτες, βιντεοπαιχνίδια, τα κορίτσια ανταλλάσσουν ρούχα, αλλά και μυστικά, Συχνά θεωρούν ότι δεν χρειάζεται καν να μιλήσουν για να κατανοήσουν ο ένας τον άλλον. Είναι ξεκάθαρο ότι στην αληθινή φιλία(ακόμη και αν, σε ορισμένες ομάδες φίλων, υπάρχει ανταγωνισμός), η αμοιβαιότητα, η αλληλεγγύη είναι βασικά συστατικά. Ωστόσο πολύ συχνά στις φιλίες των κοριτσιών γίνεται προσπάθεια να προκληθεί ενδιαφέρον μέσα από ένα «δράμα» όπου οι φίλες θα τρέξουν με αυταπάρνηση να παρηγορήσουν κάτι που η οικογένεια δεν κάνει τόσο εύκολα. Αντίστοιχα και τα αγόρια προσπαθούν με τρόπους περισσότερο  σωματικούς να δημιουργήσουν εντάσεις και εκφορτίσεις μεταξύ τους. Έτσι, το παιδί βιώνει ότι μπορεί να βασιστεί στον φίλο που στάθηκε δίπλα του στην εύθραυστη στιγμή, μοιράζεται μαζί του τις ίδιες ευαισθησίες και ανησυχίες.

Αργότερα, ο έφηβος τείνει να ταυτίζεται με τους ομηλίκους του αντικαθιστώντας τις εξιδανικευμένες γονεικές μορφές με αυτές της ομάδας των φίλων.  Έχουν κοινά ενδιαφέροντα, κοινά ακούσματα, ανησυχίες για το μέλλον.Ο φίλος πλέον, κι όχι ο γονέας, έχει τις απαντήσεις στα ερωτήματα που πλημμυρίζουν τον έφηβο. Γίνεται έτσι ο καθρέφτης του, μέσα από τον οποίο βλέπει τον νέο του εαυτό καθώς το παιδάκι δίνει την θέση του στον μελλοντικό ενήλικο.

Κατερίνα Χοτζόγλου

Κλινική Ψυχολόγος ΜΑ –  Παιδοψυχολόγος MSc – Ψυχοθεραπεύτρια